zingen Psalm 72:1
stil gebed
votum en groet
openingstekst ‘Ik zal de strijdwagens uit Efraïm verjagen en de paarden uit Jeruzalem; de bogen worden gebroken. Hij zal vrede stichten tussen de volken. Zijn heerschappij strekt zich uit van zee tot zee, van de Rivier tot de einden der aarde.’ (Zacharia 9:10)
zingen Psalm 72:3.4
voortzetting Heilig Avondmaal aan tafel werd gelezen Efeze 2:14-18 en gezongen Evangelische Liedbundel 501:1 Vrede van God
gebed om de verlichting met de Heilige Geest
schriftlezing Micha 4:1-7
zingen Gezang 284 (op melodie van Psalm 6)
verkondiging
Gemeente van Jezus Christus,
Direct na de Tweede Wereldoorlog werden de Verenigde Naties opgericht. Na de verschrikkingen van twee wereldoorlogen was er het diepe verlangen dat zulke gruwelen zich nooit meer zouden herhalen. Bij het hoofdgebouw van de VN in New York staan deze woorden in steen gegrift: ‘Zwaarden worden ploegijzers, speren worden snoeimessen, niemand zal een ander nog leren wat oorlog is.’ Woorden rechtstreeks ontleend aan ons tekstgedeelte uit Micha, uit dat profetische visioen van de vrede. Ja, de Verenigde Naties wilden dienstbaar zijn aan de vrede. Een nobel streven.
Maar hoe staat het met die vrede, vandaag de dag? Wat is er terechtgekomen van de realisatie van die woorden op de gevel, dat wapentuig landbouwgereedschap wordt en dat niemand een ander zal leren wat oorlog is?
Tja, de wapenindustrie, inclusief de Nederlandse, ‘bloeit’ als nooit tevoren. In Amerika, het land waar dat hoofdgebouw van de VN staat, beschikken vele particulieren over een wapen, of meerdere. Er is zelfs een machtige organisatie, de NRA, die zich daarvoor inzet, en veel invloed heeft. Ondanks de talloze vreselijke shootings in scholen en kerken, die ons telkens weer schokken. Gepleegd met die toegestane wapens.
Geen oorlog meer? Ach, het is nooit gestopt. Ook in de 21e eeuw niet. En je kunt verdedigen dat wapens een noodzakelijk kwaad zijn, dat een leger nodig is, ook tegen het terrorisme. Maar dan kan het ook verschrikkelijk misgaan. Denk aan het bombardement met Nederlandse F-16’s, bij dat Irakese dorp. Er lagen munitiedepots, juist binnen het dorp – dat is ook inhumaan – maar door dat bombardement lieten tientallen burgers, waaronder kinderen, het leven.
En zelfs landbouwwerktuigen staan vandaag de dag niet symbool voor vrede. Denk maar aan al die trekkers die naar Den Haag togen, die kruispunten blokkeerden. Ze staan juist symbool voor de grote onvrede en onrust onder de boeren.
Kortom: dat profetische visioen van de vrede is toch geen stap dichterbij gekomen?!
Vergeet niet dat de werkelijkheid ten tijde van Micha ook anders was dan in dat visioen. In de slotverzen van het hoofdstuk hiervoor profeteert Micha: ‘Sion is gebouwd op bloed en Jeruzalem op onrecht. De leiders spreken er recht in ruil voor geschenken, de priesters geven onderricht tegen betaling, de profeten voorspellen voor geld, terwijl ze zich op de HEER beroepen en zeggen: ‘De HEER is toch in ons midden? Ons kan geen kwaad overkomen.’’ Nou, die inschatting is totaal verkeerd, want de profeet vervolgt namens God: ’Daarom, door jullie toedoen, zal de Sion als een akker worden omgeploegd, zal Jeruzalem een ruïne worden en de tempelberg een overwoekerde heuvel.’ M.a.w. over al dit onrecht, door zovelen gepleegd, komt Godsw oordeel. Ze hebben het zelf over zich afgeroepen.
Maar dan klinken er in ons tekstgedeelte opeens hele andere tonen: een visioen van vrede, met hetzelfde Jeruzalem in the picture. Blijkbaar is het oordeel niet Gods laatste woord, gemeente. Zijn einddoel is vrede, heil, shalom. Maar dus wel door het oordeel heen.
‘Eens zal de dag komen…’ Of zoals de Naardense Bijbel het letterlijker vertaalt: ‘Geschieden zal het in het latere der dagen.’ Later dus. Eerst het oordeel, maar dan dus het visioen van de vrede, dat Micha mag schilderen zeg maar. Nee, het is geen droom. ‘De meeste dromen zijn bedrog’, zong Marco Borsato al. Een visioen is anders. Daarin wordt gekeken met Gods ogen. En dan zie je de dingen anders. Zo ziet Micha in zijn visioen Sion, de tempelberg in Jeruzalem, ook anders. Ze blijkt (vers 1) verheven te zijn boven de heuvels, hoger dan alle bergen. Kijk, met onze gewone, menselijke ogen zien we dat die tempelberg niet bijster hoog is, laat staan hoger dan alle bergen. Nee, de hoogste is de Mount Everest. Maar met Gods ogen bekeken ligt het heel anders. Dan zal eens Jeruzalem als een magneet werken. De volken zullen ernaartoe getrokken worden. Ernaartoe optrekken. Nee, niet op de wijze waarop er vaak genoeg heen getrokken is, door de Assyriërs, de Babyloniërs, de Romeinen, de Saracenen, de kruisvaarders, de vijanden van Israël in 1948 en 1967, allemaal met snode plannen, om de stad te veroveren, te vernietigen. Nee, dán zullen de volken naar Jeruzalem komen om door de Here God onderricht te worden, om zich door Hem de weg te laten wijzen.
Wat een geweldig visioen is dat, gemeente! De volken die naar Jeruzalem komen voor onderwijs, voor richting, om Gods weg te vernemen, om zich helemaal te laven aan zijn woorden, aan zijn bedoelingen.
En wat zullen ze daar leren? Niet om een loopje met Gods wil te nemen, zoals dat ten tijde van Micha gebeurde. Nee, de leerstof bestaat uit vrede. Daarin zal God de volken onderrichten. En vrede is bij Hem toch anders dan bij ons vaak. Wij verstaan onder vrede vaak de afwezigheid van oorlog. Daar waar de Verenigde Naties zich zeg maar – heel begrijpelijk – al die jaren druk om hebben gemaakt. Maar bij God, in de Bijbel, is vrede veel meer, en gaat het nog veel dieper. Daar luidt het woord in het Hebreeuws ‘shalom’. En dat staat voor leven in goede verhoudingen. Allereerst in een goede verhouding met God. Zonde is nu juist een verstoorde verhouding met God, zoals ten tijde van Micha, toen met Gods geboden een loopje werd genomen, toen het recht werd verkwanseld, toen men achter andere goden aanliep. Dan zijn de verhoudingen helemaal verstoord. Maar vrede is waar die verhouding met God weer hersteld is. Tegelijk gaat het bij vrede ook om een goede verhouding met andere mensen. ‘Houd vrede met alle mensen’, schrijft Paulus niet voor niets in één van zijn brieven, ‘voor zover het van u afhangt.’ Zeker, want voor een goede verhouding heb je immers twee partijen nodig, en hoe de ander reageert, is zijn of haar verantwoordelijkheid, maar zoek jij in ieder geval de vrede, het goede voor en met die ander. En het gaat bij vrede ook nog om een goede verhouding met jezelf, om de vrede in jezelf, dat je geen speelbal bent van onrust en verwarring. Dat is de vrede die God ons gunt: vrede met Hem, met de ander en met onszelf. Dan is het werkelijk shalom, dan leven we in goede verhoudingen.
Jezus zei: ‘Ik laat jullie vrede na; mijn vrede geef Ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan.’ Ja, de vrede van de wereld is anders. Professor Versteeg maakt dit verschil duidelijk in zijn boek Bijbelwoorden op de man af, nog altijd een kostelijk boekje. Hij stelt dat de vrede van de wereld te maken heeft met macht, maar de vrede van Jezus met het offer. Typerend is in dit verband de betekenis van ‘pacificeren’. Dat woord betekent ‘vrede brengen’, maar ook ‘aan zich onderwerpen’. Dat is de vrede van de wereld: een vrede die vaak tot stand komt door een ander aan ons te onderwerpen. Hoeveel ‘vredesverdragen’ en afspraken zijn zo niet tot stand gekomen?! In het groot, en in het klein… Maar de vrede van Jezus heeft te maken met het offer, met zelfverloochening. Dat is de weg die Jezus zelf gegaan is, de weg van het offer. En daardoor is Hij onze vrede, hoorden we vanavond aan de avondmaalstafel, en proefden we dat. Daar werd het ons aan het hart gelegd: door Hem hebben we vrede met God, maar ook vrede met de ander, zijn we bloedbroeders en -zusters, leden van het ene lichaam, van Zíjn lichaam en hebben we vrede met onszelf. Het is een vrede die alle verstand te boven gaat. Die je niet klein krijgt en niet over uit verwonderd raakt. En daarom ook zo anders dan de vrede van de wereld.
Ja, bij de Heer ontdek je wat ware vrede is. Dat zullen ook de volken doen als ze zich door Hem laten onderrichten, als ze uit zijn Thora ontdekken wat vrede is. Dat zal niet zonder gevolgen blijven. Ook dat blijkt uit Micha’s visioen, als hij ziet dat ze hun wapentuig – zwaarden en speren – omsmeden tot respectievelijk ploegijzers en snoeimessen. Dus dodelijk wapentuig wordt getransformeerd tot landbouwwerktuigen. Dat wat moet uitschakelen, moet verwonden, moet doden zelfs, wordt nu iets dat gebruikt wordt bij de oogst, bij wat het leven verrijkt, wat vreugde schenkt. Over goede verhoudingen gesproken!! ‘Geen mens zal meer weten wat oorlog is’, jubelt Micha uit. Dat zal wat zijn! Geen oorlog meer, zelfs geen herinnering eraan…
Mirjam, Mythe en ik waren afgelopen herfstvakantie in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek, in de buurt van Nijmegen en Arnhem. O, wat is daar vreselijk gevochten in de Tweede Wereldoorlog, met de mislukte operatie Market Garden. De begraafplaats bij Groesbeek staat vol witte kruizen, van jonge soldaten die toen gesneuveld zijn. Maar ook in Nijmegen verloren honderden burgers het leven, omdat de Amerikanen de stad bij vergissing bombardeerden. In een filmpje vertelde een oude vrouw over haar herinneringen: de oorverdovende explosies, het gegil, de talloze doden, die ze zag toen ze uit haar schuilplaats kwam, de puinhopen waarop zij als kind nog een jaar speelde, want de bezetter ruimde niets op. Als je dat hoort, als je door zo’n museum dwaalt en de waanzin van zo’n oorlog weer ervaart, maar ook als je nu hoort wat mensen overkomen is in Irak en Syrië, in Afrika, dan kun je zo verlangen naar die tijd dat dit visioen in vervulling gaat. Dat er geen oorlog meer geleerd en gepraktiseerd wordt. Dat mensen, zoals het visioen verdergaat, onder de wijnrank en vijgenboom zitten. Iedereen in het Midden-Oosten weet dat de schaduw van bomen in de hitte een verademing is. Maar het wil, denk ik, vooral zeggen dat als er vrede is, dat je dan vrij en blij buiten kunt blijven zitten. Je hebt dan geen muren en grendels meer nodig, geen deuren die op slot moeten. Er is niemand die je bedreigt. En niet voor niets gaat het over een wijnstok en een vijgenboom. Ja, wijn en vijgen waren toen tekenen van overvloed. Tekenen van Gods koninkrijk ook vooral. Zoals de wijn dat ook was op de bruiloft te Kana: fonkelend van vreugde en vol van zijn vrede.
Zo’n visioen is ook een prachtig tegenbeeld tegen alles wat nu op ons netvlies komt: de onvrede, de polarisatie, het geweld, – fysiek en verbaal – de aanslagen, het gevoel van onveiligheid, de angst. Ik weet niet hoe dat met u is, maar je zou er toch moedeloos van worden. Maar wat ben ik dan blij met hoe Micha ons leert met Gods ogen te kijken in zijn visioen: de situatie is niet hopeloos. Zoals juist de adventsperiode ons daar op richt: Hij komt! En in zijn kielzog: vrede. Een diepe vrede, in Hem en door Hem, een allesomvattende vrede.
‘Ja, eens, in het latere der dagen… Hoe lang gaat dat nog duren dan? En intussen…? Zeker net als dat ene lied: “Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw…” Echt zo’n zoethouder. Geldt dat nou ook niet voor dit visioen? Want intussen verandert er helemaal niets! Wat moet ik dan met zo’n visioen van vrede?! Dat is toch onbereikbaar ver weg!’
Nee! Dit visioen gaat ook over hier en nu! Denk niet: hier heb ik nu niets aan. Want zoals ik ergens las: ‘Een profetisch woord is niet alleen verleden tijd of toekomstige tijd, maar is ook altijd tegenwoordige tijd. Ook als het betrekking heeft op de toekomst is het bedoeld voor mensen vandaag. Als survival-kit voor mensen onderweg.’ Dat is raak gezegd. Juist ook met betrekking tot dat visioen van Micha. Ja, dat is ook bedoeld voor ons, hier en nu, als een survival-kit.’
Iemand die dat goed begrepen heeft en ook toepast, is Shane Clairborne, een theoloog uit Amerika. Hij heeft wapens letterlijk omgesmeed tot tuingereedschap. Ik zag er foto’s van op Facebook: een geweer dat hij had getransformeerd tot een schep en een ander geweer was veranderd in een riek. Het raakte me, juist omdat hij een Amerikaans theoloog is. In zijn land lijkt het bezit van wapens voor velen heilig te zijn, ook voor vele christenen. Maar die Clairborne laat zien dat wapens bij een tijd horen die voorbijgaat, en dat er een tijd zal komen dat er geen oorlog meer zal zijn, dat wapens omgesmeed worden tot landbouwwerktuigen. Dat dát Gods doel is: vrede en vreugde!! En waarom dat niet nu al laten zien? Of zoals die Shane Clairborne zelf zei: ‘Wat de wereld nodig heeft zijn mensen die zo in een andere wereld geloven dat ze niet anders kunnen dan die wereld vorm te geven.’ (herhalen). Vandaar die getransformeerde geweren…
‘Is dat niet erg naïef? En tegelijk ook hoogmoedig? Dat wij die wereld gaan vormgeven… Dat wij Gods koninkrijk bouwen… Dat wij de vrede bewerkstelligen…’ Nee, het is Góds koninkrijk! Het is Góds shalom. Daarom komen die volken ook naar Jeroesjalaïm, om daar door de Here God onderwezen te worden, om de vrede van Hem te leren en te ontvangen. Daarom komen we toch ook naar de kerk?! Elke kerkdienst wordt ons dat klip en klaar gezegd, direct al aan het begin, bij de groet (ik heb al eens eerder gezegd: ‘Díe is alleen al reden om naar de kerk te komen!’), die groet met die veelzeggende woorden, juist ook in dit verband: ‘Genade zij u en vrede, van God onze Vader, en van Jezus Christus, de Here, door de Heilige Geest.’
Genade en vrede, dat zijn geen twee verschillende zaken, maar het gaat om het ene heil dat God schenkt: de vrede is een genadegave van God en genade neemt de gestalte aan van een allesomvattende vrede.
Ach, dat die vrede van God een geschenk is, hebben we vandaag toch vooral weer gemerkt aan zijn tafel?! Zoals we het brood en de wijn ontvingen, zo reikt God ons zijn vrede aan. Een vrede die alle verstand te boven gaat… Maar tegelijk is die vrede niet bedoeld om voor onszelf te houden, maar door te geven, dus zelf echt een vredestichter te zijn. En dat bedoelt die Shane Clairborne nou. Om die nieuwe wereld van God, dat vrederijk hier al gestalte te geven, er tekenen van op te richten. Gewoon in het dagelijks leven, thuis, in je straat, op je werk, in de klas. Door het goede te zoeken voor de ander. Door vriendelijk te zijn. Door iemand niet af te schrijven. Door vrede te houden met ieder ander. Ja, dat lukt ons uit onszelf niet. Daarom moeten we het ook ontvangen. Telkens weer. Zullen we daarom bidden?
Help mij geloven, gebed van ds. A.F. Troost
zingen Gezang 281
dankgebed en voorbeden
inzameling van de gaven
zingen Psalm 72:6
zegen
zingen (als alternatief gezongen amen) Psalm 72:7
0 Reacties